Kitap tutkusu dendiğinde öncelikle akla gelmesi gereken isimlerden biridir, Diyarbakırlı Ali Emîrî Efendi. Kaşgarlı Mahmûd’un nâdide eseri Divân-ı Lügat-it Türk’ün yeryüzünden kaybolmamasını, destansı bir gayretle temin eden de O’dur.
Bütün ömrünü harcayarak onbeşbin cilt kadar kitap topladı. Her birini elde etmek için, günümüz ölçülerine göre en azından çılgınlık denecek işler yaptı, varını yoğunu harcamakla kalmadı, gerektiğinde en yakın dostlarıyla, vezir-vüzera ile düşman oldu ve sonra bütün kitaplarını Millet Kütüphanesini kurmak üzere vakfetti. Kütüphane İstanbul / Fatih’tedir.
O’nun beytidir:
Âdetimdir nezd-i cânânımda olmak girye-nâk Rûz içinde seyr-i kevkeb isterim meşreb bu ya
Rûz : Gün. Gündüz
Kevkeb : Yıldızlar
Meşrep : Tabîat, karakter, huy
Girye-nâk : Çok ağlayan
(Gözyaşı damlaları klasik şiirimizde yıldızlara benzetilir.)
[Sevgilimin karşısında sürekli ağlamak adetimdir. Güpegündüz yıldızları seyretmek ister gibiyim. Olacak şey değil tabiî ama ne yaparsın, huy işte…]
Kendisi 1924 yılında vefat etti. Ertuğrul Gazi’den başlayarak, Osmanlı Sultanlarının şiirlerinden örnekleri bir araya getirmiş ve fakat zamanında yaşadığı Sultan Beşinci Mehmed Reşad’ın elinden çıkmış şiire rastlayamayınca bir mektupla kendisinden istemiş ve bunun üzerine Sultan Reşad, Emîrî Efendiyi kırmayıp, o vakitler (1915) yarası pek sıcak bulunan Çanakkale Harbini konu alan beş beyitli bir gazel yazarak kendisine tevdi etmiştir.
İşbu gazele sayısız tahmisler yapılmış ise de, en başarılısı Yahya Kemâl’ e aittir. Tamamını aşağıya derc ettiğim beş kıt’anın her birinde, ilk üç mısra Yahya Kemâl’e ve son iki mısra Sultan Reşadâ aittir:
Cepheden topları ejder gibi bârû-efken Arkasından gemiler bir sürü dîv-i âhen Gökte tayyarelerinden saçarak nâr-ı fiten Savlet etmişti Çanakkal’aya bahr ü berden Ehl-i İslâm’ın iki hasm-ı kavîsi birden
[İslâm âleminin iki büyük ve kuvvetli düşmanı olan İngilizler ve Fransızlar güçbirliği ederek, surlar yıkan ejderhalar gibi toplarıyla ve demirden birer dev gibi olan gemileriyle, gökten yere fitne ateşleri yağdırarak, karadan ve denizden Çanakkaleye saldırmışlardı.]
Kadın erkek anasından süt emen yavrumuza Hepimiz canla sarıldık da vatan duygumuza İntizâr eyledi gafletle adû korkumuza Lâkin imdâd-ı ilâhî yetişip ordumuza Oldu her bir neferi kal’a-i pûlâd-beden
[Biz ise, bütün millet yek-vücut okarak ve vatan sevgimize canla sarılarak müdafaaya geçtik. Düşman kuruntuya kapılmış ve korkmamızı ummuştu. Ancak ilâhî yardım yetişti ordumuza ve her bir neferi topla-tüfekle yıkılmaz bir kale halini aldı.]
Şükür Allaha ki gördüm bu mübârek sinde Kahraman ordumu serhad’de muzaffer zinde Müjde İran ile Tûrân’a vü Çîn ü Hind’e Asker evlâdlarımın pîşgeh-i azminde Aczini eyledi idrâk nihâyet düşmen
[Mezardaki bir şehidin ağzından: Allaha şükürler olsun ki, bugün kabrimden izlemekteyim ki, ordumuz kahramandır, zindedir. İran’a, Turan’a, Çin’e Hind diyarına müjdeleyin; asker evlatlarımın azmi önünde düşman aczini idrak ederek çekip gitmiştir.]
Allah Allaah nidâsıyle muhâcim ahrâr Tepelerden boşalıp sâika-vâr ü kahhâr Ettiler düşmeni bir öyle ki iclâ-yı kenâr Kadr ü haysiyyeti pâmâl olarak etti firâr Kalb-i islâma nüfûz eylemeğe gelmiş iken
[Esir alınamayan bu aziz milletin bütün fertleri Allah Allah nidalarıyla tepelerden düşmanın üzerine kahredici yıldırımlar gibi boşaldı ve düşmanı öyle safdışı etti ki; onurlarını Boğazın sularında bırakıp def olup gittiler; halbuki İslâmiyetin kalbine nüfuz etmeğe gelmişlerdi.]
Ruh-ı peygamberi tebşîre giderken şühedâ Millet arkanda bugün vecd ile tekbir-serâ Sen de mihrâb-ı hilâfette cebin-sây-ı senâ Kapanıp secde-i şükrâna Reşâd eyle duâ Mülk-i İslâm’ı Hudâ eyleye dâim me’men
[Şehitlerin aziz ruhları Peygamber Efendimizin huzuruna müjde sunmaya giderlerken, millet arkanda coşku içinde tekbirler getirmektedir Padişahım! Sen şimdi makamında asil duruşunu hak etmiş bulunuyorsun. Sultan da diyor ki: “Ey Reşad! Şükür secdesine var ve iste Allahtan ki; İslâm memleketi daima emniyette olsun.]
Sizce yoruma hacet var mı?
Av. Hayati İnanç